Distinctive Architecture of Cham Towers in Vietnam

Đặc Sắc Kiến Trúc Đền Tháp Chăm Pa
Tìm hiểu vẻ đẹp văn hóa và kiến trúc độc đáo
Nếu bạn đã từng hành trình xuôi Bắc ngược Nam trên dải đất miền Trung, có lẽ bạn sẽ không thể quên được những ngôi tháp Chăm Pa cổ kính, nằm rải rác ở những vùng đất khác nhau. Chúng có thể đứng chơ vơ trên đồi, nằm ven đường quốc lộ, hoặc ẩn mình trong thung lũng xanh tươi. Những công trình này thật ra không chỉ là những kiến trúc đơn lẻ; chúng tạo thành một cụm hoàn chỉnh không chỉ phản ánh vũ trụ quan trong Ấn Độ giáo mà còn mang trong mình một bề dày văn hóa và lịch sử sâu sắc.
Cấu trúc và bố cục đền tháp
Các nhóm đền tháp Chăm Pa thường được bố cục theo một đường trục chạy giữa, với hướng chính của các công trình mở ra phía Đông – nơi được xem là hướng của thần thánh và sự sinh sôi nảy nở. Theo đó, kiến trúc đền tháp Chăm Pa có thể chia làm hai loại cơ bản:
1. Loại bố cục bộ ba song hành (kiến trúc có 3 Kalan)
Điển hình cho loại này là quần thể các tháp Chiên Đàn, Khương Mỹ (Quảng Nam), Dương Long, Hưng Thạnh (Bình Định) và Hòa Lai (Ninh Thuận). Các kiến trúc chủ thể gồm ba ngôi đền – tháp đứng song hàng theo trục Bắc – Nam, cùng quay mặt về hướng Đông. Điều này cho thấy sự tôn sùng cả ba vị thần: Brahma, Siva, và Vishnu. Tuy nhiên, người Chăm đã dần dần chọn Siva làm thần chủ, khiến cho Kalan thờ Siva thường có kích thước lớn hơn.
2. Loại bố cục có một tháp trung tâm (1 Kalan)
Đây là hình thức phổ biến ở các thánh địa như Mỹ Sơn (Quảng Nam), Poklong Garai (Ninh Thuận), và Po Nagar (Khánh Hòa). Tháp trung tâm ở đây là nơi thờ thần Siva, cho thấy sự lựa chọn tín ngưỡng của người Chăm trong việc tôn thờ Siva.
Đặc điểm kiến trúc của tháp Chăm
Bên cạnh bối cảnh lịch sử, kiến trúc đền tháp Chăm Pa còn thể hiện nhiều hình ảnh độc đáo và đường nét nghệ thuật sắc sảo. Trong số đó, Kalan là kiến trúc chủ thể với mặt bằng hình vuông và các cửa giả. Một Kalan thường có ba phần: phần đế tháp (Jagati), phần thân (Bhuwarloke) và mái tháp (Swarloka). Đặc biệt, trong Kalan, người ta thường đặt một đài thờ đá, xung quanh là không gian dùng cho các tín đồ hành lễ.
Ngoài ra, các kiến trúc phụ như tháp cổng Gopura, tháp hỏa Kosagrha, và nhà khách thập phương Mandapa cũng không thể thiếu trong tổng thể bố cục. Những kiến trúc này thể hiện sự giao thoa giữa tín ngưỡng Ấn Độ giáo với nền văn hóa bản địa của người Chăm.
Hoàn thiện vẻ đẹp văn hóa
Với sự hiện diện của các thánh thần và điển tích Ấn Độ giáo, kiến trúc đền tháp Chăm Pa trở thành một nguồn cảm hứng phong phú cho nghệ thuật chạm khắc và trang trí. Các nghệ nhân Chăm đã khéo léo kết hợp giữa tôn giáo và nghệ thuật để tạo ra những hình tượng sống động, giàu ý nghĩa.
Khám phá thêm về kiến trúc Chăm Pa để hiểu rõ hơn về di sản văn hóa quý giá này. Đọc thêm tại đây.
Hãy cùng nhau gìn giữ và bảo tồn vẻ đẹp văn hóa của kiến trúc đền tháp Chăm Pa, một phần không thể thiếu trong bức tranh nghệ thuật và lịch sử của dân tộc Việt Nam.
Nguồn Bài Viết ĐẶC SẮC KIẾN TRÚC ĐỀN THÁP CHĂM PA